Critic of Religion And Power

۱۳۹۴ مرداد ۳۱, شنبه

استبداد و آگاهی طبقاتی

زمانی بود که انقلابیون چپ که در اندیشه برگزاری انقلاب بودند، پیوسته در باره استراتژی و تاکتیک های آن به بحث و گفتگو می پرداختند. بعضا، فراتر میرفتند و برای پیاده سازی آرمانهای خود دست بعمل میزدند. یا به جنگل ها میزدند ، یا در شهرها در خانه های چریکی میزیستند، و یا در تبعید و مخفیانه به آن روز موعد می اندیشند که شهرها را از طریق روستاها محاطره نموده و نشان دهند که اندیشه مائوتسه تنگ ادامه تقکر اصیل مارکس و لنین و استالین است. در این دوران بسیاری الگوی شوروی را نامناسب میدانستند بآن دلیل که اصالت خود را از دست داده و "تجدید نظر" خوانده میشد، الگویی که "سوسیال امپریالیسم" را تایید و تحکیم میکرد. در نتیجه حزب توده فرزند نامشروع مارکسیسم – لنینیسم دولتی و یا حزب کمونیست شوروی، اعتبار انقلابی خود را نزد انقلابیون روشنفکر جوان که به الگوی چینی دل بسته بوند و آن را الگویی اصیل تر میدانستند، از دست داده بود از حزب خروج یافته و "سازمان انقلابی حزب توده" را بنیان گذاری نمودند. پس از آن بر تعداد الگوها افزوده میشد و از هر گروه و سازمانی چندین گروه و سازمان دیگر زائیده گردید. بعضا، حتی چشم به الگوی آلبانی دوخته بودند و از انور خوجه رهبر حزب کمونیست آلبانی الهام میگرفتند.

برغم، اختلاف نظرها که منجر بانشعابات میان گروها و سازمانها و احزاب انقلابی، همگان باهم بر سر یک موضوع توافق داشتند و آن این بود که برای اینکه بتوانیم در امر براندازی نظام شاهی موفق باشیم، باید مناسبات اجتماعی را شناسایی کنیم و مرحله رشد و تکامل جامعه را تعیین نماییم، همچنانکه مارکس و لنین انجام داده بودند. باین معنا که با ابزار تحقیق و تفحص در مناسبات تولیدی، بفهمیم که در کجای تکامل ماتریالیسم تاریخی قرار داریم؟ آیا از مناسبت ارباب - رعیتی و جامعه ی کشاورزی گذر کرده ایم و در حال پیمودن همان راهی هستیم که اروپایی ها در آن مسیر پیش از جوامعی مثل ایران گام نهاده اند؟ تعیین و تعریف مرحله رشد و تکامل مناسبت سرمایه داری، بویژه در زمینه های تولید و توزیع، بدان لحاظ اهمیت داشت که یار گیری سیاسی را هموار میساخت. اگر مثلا به این نتیجه میرسیدی که فیودالیسم در حال زوال است و عن قریب فرو خواهد ریخت، اتحاد با بورژوازی و سرمایه داری را ضروری میساخت. البته نه از آن نوع که سر در آخور سرمایه های بزرگ امپریالیستی داشتند، بلکه از نوع ملی و سنتی آن.

اما کمتر کسی این روز ها وقت خود را صرف چنین پرسش هایی میکند. چرا که ما در یک جامعه فرا طبقاتی زندگی میکنیم. در جامعه ما طبقات و اقشار دوران مدرن، مثل بورژوازی، طبقه متوسط و کارگری و یا اقشار مختلف روشنفکران، کارمندان و معلمان، فاقد هرگونه تشکل سیاسی اند، تشکلی که از طریق کسب نفوذ و قدرت بتواند به دفاع از منافع طبقاتی و یا صنفی خود بر خیزد. این بدان معنا است که آنها فاقد باورها و ارزش هایی هستند که بتوانند به واقعیات بیرونی معنا و مفهوم ببخشند . این نوع طبقات را، طبقاتی که ناتوان از شناسائی منافع و دفاع از آن هستند، مارکس" طبقه در خود " و یا بالقوه مینامد، برخلاف "طبقه- برای خود " که دارای "آگاهی طبقاتی" بوده و در جهت انجام وظایف تاریخی خود که ساختار یک جامعه نوین است، دست به مبارزه سیاسی میزند. چنین طبقه ای نه تنها هم اکنون در جامعه ما وجود ندارد، بلکه هرگز نتوانسته است در طول تاریخ، تحت نظام استبدادی در وحدت و هماهنگی با ساختار دین، رشد و نمو نماید و نسبت به منافع و نقش تاریخی خود آگاه گردیده از طبقه درخود به طبقه برای خود تبدیل شود. چنین فرصت و امکانی پس از فروپاشی نظام شاهی بوجود آمد که آگاهی های طبقاتی رشد نموده و در صحنه جامعه برقابت با یکدیگر برخواسته و ساختار قدرت بازتابی شود از کثرت و منافع گوناگون طبقاتی. اما، جنبش انقلابی هنوز از شیرخوارگی نگذشته بود که در انقیاد استبداد شریعت دینی در آمدند. شریعت وجود عینی طبقات مختلف با منافع گونا گون از جمله طبقات غنی و فقیر جامعه را نفی نمیکند، ولی با آگاهی طبقاتی هرگز سر سازش نداشته است. چرا که اسلام در پی ساختار "امت " است. کثرت به "وحدت " بمعنای، یکسانی، یک رنگی، و هماهنگی براساس باورها و ارزشهای اسلامی از جمله "تسلیم " و "اطاعت" و "جهاد" و "شهادت،" تبدیل میگردد. لاجرم ساختار قدرت بگونه ای بنیان گذارده شد که در خدمت "امت، " و یا جامعه ای که طبقات میتوانند تنها بشکل طبقات در خود وجود داشته باشند. استقبال از تحریمات اقتصادی و قطعنامه های شورای امنیت در واقع در خدمت ساختار "امت " و یا نفی اختلافات طبقاتی، و نابرابر ی ها روز افزون بین غنی و فقیر بود. نمیتوان کوششها و محاسبات ساختار دین و قدرت را در ساختار یک جامعه "فرا طبقاتی" ناموفق خواند.

مارکسیست ها خوب میدانند که چرا احزاب کمونیستی پیرو بین الملل دوم، با کتاب "تاریخ و آگاهی طبقاتی" بقلم متفکر و فیلسوف و منقد و انقلابی معروف، گئورک لوکاچ، از سر ستیز و خصومت بر آمدند و مولفش را متهم نموده و سخت مورد بی مهری قرار دادند. بحث لوکاچ در آن سند تاریخی، بطور ساده این بود که که شرایط عینی لزوما به یک حرکت انقلابی تبدیل نخواهد شد. که کارگران بواسطه ی جایگاهشان در نظام تولید سرمایه داری، چون تولید کننده ی ارزش افزوده بنفع استثمارگران اند، آگاهی طبقاتی نه بمنصه میرسد و نه سازمانی را بوجود میآورند که در صحنه قدرت حضور پیدا نموده دفاع از منافع کاگران و سرنگونی نظام سرمایه داری را در محور آگاهی خود قرار میدهند.

لوکاچ معتقد بود که به منظور آنکه کارگران در جامعه سرمایه داری برخیزند و ساختار سیاسی را سر نگون سازند و سوسیالیسم را بنا بگذارند، نیازمند به آگاهی به بت وارگی کالا و فریب مبادله برابر و آزاد بین فروشنده ی نیروی کار و خریدار آن میدانست. در غیر اینصورت کارگر می پذیرد و یا معتقد میشود که نظم بازار، نظمی داده شده، همساز و همآهنگ است با نظم طبیعت، همچنانکه پیشگامان اقتصاد سیاسی، از جمله آدم اسمیت مبادلات طبقات سرمایه دار و کارگر و مالک مستقلات را با یکدیگر برابر میدانست چرا که هر گروهی آن دریافت میکئد که در نظام تولید ارائه میکنند. سرمایه سود میبرد، نیروی کار دستمزد میگیرد و صاحب ملک "کرایه " دریافت میکند. آدم اسمیت این نسبت ها را طبیعی و بخشی از نظام طبیعت میدانست. بهمین دلیل بجای آنکه کارگران بر نظام استثمارگر سرمایه داری، بشورند و آنرا سرنگون سازند، با آن خو میگیردد و در آن احساس سعادت، احساس امنیت و راحتی میکنند . مارکسیست های حزبی که رهنمود های خود را از بین الملل دوم که تحت رهبری حزب پیشآهنگ شوروی رفیق زینیف و استالین بود، دریافت میکردند، تحلیل لوکاچ را باین دلیل مردود میشماردند که لوکاچ در نگارش تاریخ و آگاهی طبقاتی، نقش حزب پیشاهنگ را در بیدار ساختن کارگران از شیوه تولید استثمار ی نظام سرمایه داری، نادیده گرفته بوده است.

نبود آگاهی طبقاتی، گذر به جامعه فرا طبقاتی امت را، برغم هزینه های گرانباری که احزاب و سازمانهای انقلابی پرداختنند، نسبتا ساده نموده بود،. جامعه نه تنها با آئین شریعت غریبه و بیگانه نبود. حتی اگر به قواعد و مقررات و فرائض، شریعت عمل نمیکرد به ارزشهای محوری شریعت

تسلیم و اطاعت در برابر الله، تبیعت و پیروی از عالم و مجتهد و فقیه، در فرهنگ و در آداب و رسم و رسوم ما، هر منفذی برای رشد و نموآکاهی طبقاتی را مسدود ساخته بود. هم اکنون نیز نظام ارزشی اسلامی ، خشونت و بیرحمی و انتقام ستانی بسی بسیار عادی شده است. فساد اخلافی، دو رویی و فریبکاری و ریاکاری، غارت و چپاولگری، رانت خواری و دزدی، اعتیاد و روسپیگری، طبیعی بشمار میرود. بعنوان مثال حجاب که نماد تظاهر و پنهان کاری ست بالاتر از یک امر طبیعی ست بلکه فرمانی آسمانی ست. ما، نه تنها باین فریب آگاه نشدیم بلکه فرمان اجبار در آنراهم پذیرفتیم. یعنی حجاب اهمیت دوچندان پیدا کرد. حجاب در واقع نماد جامعه فراطبقاتی گردید، زنان جامعه برغم جایگاه طبقاتیشان در ظاهر همه یک رنگ و یکجور گردیدند، چه زن کارگر باشد و یا همس سرمایه دار ، هردو تابع مقررات شریعت اند. حجاب تفاوت و اختلابین آندو را می پوشاند و طبیعی نشان میدهد، همچنانکه تن دادن و گردن نهادن به حرامها و حلال ها به ممنوعیت های شریعت از دیر زمان خوی گرفته بودند و چندان آگاه نبودند که حکومت شریعت، چیزی نیست مگر اسارت و بندگی. بعبارت دیگر، نجات کشور ما نه در آگاهی طبقاتی، بر عکس نیاز بنوعی آگاهی است که ماهیتا فراطبقاتی است. تنها اندیشه رهایی و آزادی و بازیافت انسانیت خویش است که جامعه فرا طبقاتی را تهدید بفروپاشی میکند.

Firoz Nodjomi

۱۳۹۴ مرداد ۲۳, جمعه

من مسلمانم

طرفدار رژیم دین هم نیستم!

در حالیکه مردم هیچ ابایی از ابراز تنفر و انزجار از نظام ولایت و جنبش های اسلامی مثل داعشی ها و القاعده و بوکوحرام ها و... بخود هراسی راه نمیدهند، به همان میزان در تایید و تصدیق ایمان خود بدین اسلام از هیچ دریغ نکنند. باین معنا که در منظر دین باوران، در شرایط کنونی، حکومت آیت الله ها و اسلامیست های رادیکال، لزوما بازتابی از مقدسات و آموزشهای دین اسلام نیست. یعنی که جنایاتی که رژیم ولایت و یا جنبشهای اسلامی تا کنون مرتکب شده اند، جنگ و خونریزی، تخریب و ویرانی که ببار آورده اند، خشونت ها و تجاوزاتی که علیه ابنای بشر تحت پرچم لا الله الا الله از خود بمنصه ظهور رسانده اند با اصل و اصول اسلامی که مردم بدان اعقتاد دارند، ارتباطی ندارد. یکی "اسلام ناب محمدی" و اسلام وهابی ها و سلفی ها و یا خلیفه گرایان، دیگری اسلام رحمان است و رحیم، اسلام نرم و انعطاف پذیر و در آشتی با زمان، اسلامی که نظام ولایت آنرا "اسلام آمریکایی " نامیده است. نیز دین باوران سخت اصرار داردند که این نه اسلام که حاکمان هستند که ظالم اند، که ستم کارند، که دیکتاتوراند. این بازجویان و مامورین هستند که دست بخشم و خشونت و بیرحمی نسبت به مردم میزنند، چه ارتباطی بین اینان وجود دارد و مقدسات دینی؟ همچنین میافزایند که آموزه های دین اسلام، رفتار و گفتار قئرتمداران دینی و قساوت و کین خواهی که اسلامیست ها در سطح جهان از خود نشان داده اند، بر نمی تابد.

این عبارات ضد و نقیض- مبنی بر اعتقادات دینی و تایید و تصدیق اسلام از یکطرف و از دیگر طرف، محکوم نمودن ساختار قدرت، بیاتگر این واقعیت استکه مسلمانانی که به دین و اصل و اصول اسلامی ایمان دارند، آماده نیستند که این همانی واقعیت بیرونی و اعتقادات درونی را بپذیرند. آنرا از این جدا میسازند. حکومت دین را یک حکومت فاسد و منحط میخوانند و در همان حال از اخلاق و معنویات دین اسلام، بدفاع بر میخیزند. که آنچه در بیرون وجود دارد سیاهی است و تباهی، زور است و زر و تزویر. آنچه در درون و در باورشان وجود دارد، پاک است و معصوم ، رحیم و رحمان و روحانی، چنانکه گویی در نص کتاب مقدس قرآن نه از خشونت و انتقام ستانی سخنی رفته است، نه از جهاد و شهادت در دفاع از یکتایی و یگانگی الله. که هیچ خدایی دیگری نیست مگر الله، چنانکه گویی جهاد و شهادت چیزی کمتر است از جنایت و کشتار و خونریزی، از خشونت و بیرحمی و انتقام ستانی، از تسلیم و اطاعت و فرمانبری، نظام ارزشی ای که الله به بندگان خود ارزانی داشته تا خوشبخت در این جهان و رستگار در سرای دیگری باشند. یعنی که یک همگنی بین حکومت و جنبشهای اسلامی و نص صریح قرآن وجود دارد که قابل انکار نیست.

بعضا، شکوه برآرند که حکومت آیت الله ها را برهبری ولی فقیه، "اسلامی" خواندن، نزول شان اسلام است. اسلام کجا و حکومت اسلامی و یا جنبش های اسلام گرا، کجا؟ اسلام باوران اصرار میورزند که آنچه حکومت آیت الله ها و اسلامیست های خلیفه گرا، ارائه میدهند هیچگونه هم سنخی با دین اسلام ندارد. دینی که مردم بدان باور دارند، با حکومت و قدرت سر و کاری ندارد، نمیتوان فساد و جنایت، غارت و چپاولگری را که به حکومت اسلامی نسبت میدهند و یا جنایات هولناکی که بدست اسلام گرایان وقوع میابد، به دینی که اخلاق و معنویت، جوهر وجود و ماهیت آن است، نسبت داد. گویی که دین اسلام با قدرت، بیگانه و غریبه است، گویی که آیت الله ها و اسلامیست هایی مثل ابوبکر البغدادی به کلام مقدس الله، به نص قران، وقوف ندارند و یا خوانش آنها از قرآن پ سراسر اشتباه است.

بدرستی معلوم نیست آنانی که از دین اسلام دفاع نموده و توامان رژیم و جنبش های اسلامی را لعن و نفرین میکنند از کدام دین و یا از کدام اخلاق و معنویت سخن میرانند؟ آن دینی که از نیاکان خود بارث برده اند و یا دینی که در کتاب قرآن، کتابی که الله خود در آن سخن گفته است؟ آیا دینی که بر یک مطلق، لا الله الا الله، بنیان نهاده شده است، میتواند بیانگر حقیقت دیگری باشد مگر فراخوانی بسوی تسلیم و اطاعت و فرمانبری؟

این دوگانگی در برخورد با اسلام، بخشا ناشی از این واقعیت آستکه زبان الله نه تنها برای ایرانیان بلکه برای مسلمانان عرب زبان هم ، زبانی ست بیگانه. چرا که قرآن و ادبیاتی که در حاشیه آن در طول تاریخ رشد و تکامل یافته است، چیزی نیست مگر تمرکز و تکرار یک نکته که لا الله الا الله، که الله هست و بجز او هیچکسی نیست، گزاره ای که شعور و آگاهی مسلمانان را شکل بخشیده و مطلق نگری را نهادین میسازد. بنابراین، باور و ایمان اکثریت مسلمانان را نمیتوان نتیجه معرفت و آگاهی آنها به شخصیت و ماهیت الله دانست. آنها اسلام را همانگونه که بارث برده اند، میفهمند، مجموعه ای از فرائض و تکالیف و مراسم عبادت و نیایش. که آغوش اسلامی که مظهر آن فقاهت است همیشه ملجا و پناگاهی بوده است، بویژه تهی دستان. طبیعی ست که به آنچه از نیاکان خود دریافت کرده و حد اقل بخشی از هویت گشته است، تعصب بورزی و تاب تحمل دیگری را در خود تقلیل دهی.

چرا که در جامعه ایکه دین بر فرهنگ و راه و روش و آداب و رسوم و عادات مردم سلطه افکنده است و در طی تاریخ مورد حمایت، تایید و تصدیق ساختار قدرت قرار میگیرد، الله و گفتمان او را از نقد ونفی مصونیت بخشیده است. چراکه گزاره مطلق لا الله الا الله، شک و تردید را که بنیان هرگونه تحول در علم و دانش است، ممنوع، محکوم و معدوم میسازد. شک و تردید نسبت به یکتایی و یگانگی الله، منافق و مشرک بار میآورد که در این جهان باید بدار مجازات آویخته شود و در آن دنیا دچار عذاب "الیم " و یا سوختن در دوزخ الله تا ابد. بنابراین، هرگز شرایطی بوجود نیامده است که مسلمانان بتوانند دلبستگی عاطفی و احساسی خود را بدین اسلام با معرفت و آگاهی بپذیریند. بیجهت نیست که در 1357 در تعصب و تحجر غرق گشتیم . چرا که حقیقت اسلام از اسلام باوران پوشیده مانده بود. چرا که شمشیر برنده قدرت پیوسته، در دفاع از شریعت اسلام و فرهنگ تسلیم و اطاعت، زبان نقد را از بیخ حلقوم قطع نموده بود. آیا ابلهانه نیست که آزادی و استقلال را در دامن اسلام بجوئیم؟ مضاف بر این چه بسا روشنفکران و سیاست ورز ان چپ و راست و لیبرال و دمکرات نیز به بهانه ی احترام به ارزش ها و مقدسات دینی مردم، از یک طرف و کسب قدرت از طرف دیگر، نقد دین را سرکوب نموده و همیشه آنرا چیزی بیش از یک ماجراجویی بیهوده نخوانده اند.

حقیقت آن است که گفتار و کردار نظام اسلامی و اسلامیست های سلحشور، بسیار نزدیک تر است به گفتمان الله در کتاب قرآن تا دینی که مردم بدان اعتقاد دارند. بدون تردید، آیت الله ها و حجت الاسلام ها و نیز مفتی های وهابی و سلقی و دیگر مکتبهای اسلامی، بیش از هر فرد دیگری در جامعه بزبان و کلام الهی آشنایی دارند. آنها در فهم و تعبیر و تفسیر سخنان الله به درجه مافوق استادی رسیده اند. آموزش کلام الهی و غور و تفکر در باره آن، حرفه ای ست که در آن تنفسی وجود ندارد. بدون وقفه تا پایان عمر ادامه دارد. با توجه به این واقعیت، محکومیت رژیم دین و رفتار تهوع آور اسلامیست ها از جمله خلافت اسلامی در شام و عراق، تحت عنوان انحراف از اخلاق و معنویات، بسادگی قابل توجیه نمی باشد.

واقعیت آن است که فساد و انحطاط و تباهی ای که رژیم دین و جنبش های اسلامی در قعر آن فرو رفته اند، از کلام الله بر میخیزد، از متن کتاب مقدس قرآن. الله پرستان، نمیتوانند بسادگی حکومتی که به منظور برقراری امنیت اخلاقی، حفظ عفت و ناموس همگانی، بنابر حکم شریعت اسلام حجاب را اجباری و پرهیز از منکرات را به مرحله اجرا گذارده است، محکوم به بی اخلاقی و بی اعتنایی به معنویت نمایند. حال آنکه، اگر فساد و انحطاط و تباهی، هم اکنون بر جامعه ی ولایت سلطه افکنده است، منشاء آن اسلام است، دینی که مظهر آن یا ولایت است و یا خلاقت.

افزوده بر این، سوال این است که واقعا در تسلیم و اطاعت، که اصل اساسی دین اسلام است چه معنویت و اخلاق میتوان یافت؟ آیا حمد و ستایش الله بعنوان ارباب و فرمانروای دوجهان و تقلیل خویش به بنده و رعیت الله، خیلی معنوی و اخلاقی ست؟ آیا این بدان معنا است که اگر زندگی خود را در خلوص نیت، با قلب پاک به الله تسلیم نماییم و از فرامین او یعنی به شریعت او گردن نهیم، کمال انسانیت را پیموده ایم؟ آیا عبودیت که آنرا دین اسلام، بیش از هر چیز دیگری می طلبد، شرط تحصیل کمال انسانی ست؟ آیا انسانیت در بندگی و عبودیت، در حمد و ستایش الله از سحرگاهان تا شبانگاهان، در جهاد و شهادت و خشونت و انتقام ستانی ست؟ روشن است که این ارزشها، بیگانه با کرامت و عزت و با عقل و خرد و خود آئینی انسان و نهایتا ضد بشری ست، ارزشهایی که از دل دین اسلام و آرمان دینی بیرون میآیند. واقعیت آن است که روشنفکران و اندیشمندان بخاطر موقعیت هژمونیک دین در جامعه هرگز به تاثیر مخرب و فاسد کننده ی ارزشهای دین در شخصیت و فرهنگ ایرانی، نه تنها توجه کافی مبذول نداشته اند بلکه در سرکوب آن کوشیده اند و در دفاع از آزادی بیان تنها تا آنجا به پیش میروند که به خواست کسب قدرت زیانی وارد نسازد و سبب رم کردن مردم نشود.

آخرین نکته ای که در این راستا باید بدان اختصارن اشاره نمود، آنستکه این جدا سازی قدرت از دین و یا متهم نمودن ساختار قدرت به سوء استفاده از دین اسلام، بیانگر چیزی نیست مگر گریز از مسئولیت و مقاومت در برابر مشاهده ی حقیقت: اسلام، دین واپسگرایی، ضد اخلاقی و ضد انسانی، دینی که در طی قرون از نسلی به نسل دیگر انتقال یافته و بخش لاینفک شخصیت و فطرت ما گشته است. هم اکنون دیکتاتور و نظام دیکتاتوری را شناخته ایم اما خود را مسئول آفرینش آن نمیدانیم، استعمارگران و امپریالیست ها را مسئول تیره روزی خود می پنداریم، گویی ارزشهایی که به آن باور داریم چیزی جدا از ارزشهای حکومت استبدادی ست. گویی حکومت دیکتاتوری میتواند بر اساس اصل دیگری بجز اصل تسلیم و اطاعت و فرمانبری بنا گردد، ارزشهایی که در پندار و گفتار و رفتار ما نهادین شده اند.

ما ایرانیان هرگز نمیتوانیم، نظام استبدادی را از بیخ و بن بر کنیم بدون آنکه با ارزشهای استبدادی نهفته در بطن اسلام خود را رو برو سازیم و از سرکوب نقد و بر رسی آن اجتناب ورزیم. تنها زمانی میتوانیم بسوی آزادی حرکت نماییم و به کسب انسانیت خود نایل شویم، که در چهره دین خود، دور از تعصب و غیرت، بنگریم. نمیتوان چندان بآینده خوشبین بود، آینده ای دمکراتیک و آزاد، اگر از تشویق و تبلیغ ارزشهای خود آئینی و خود مختاری، غافل بمانیم. بعبارت دیگر، جوش و خروش مردم حتی اگر بر قدرت فایق آید و پیروز گردد، ممکن است که هرگز به آنچه که میخواهد که نهایتا آزادی ست، نرسد اگر نپذیریم که جنبشی که در حال شکل گیری ست، جنبشی ست که بدین ستیزی تمایل دارد، خود بازتابی ست از حرمت از دست رفته قشر روحانیت مظهر دین. چه اگر در دین ستیزی آزاد نباشیم و یا در شستشوی درون خود از توهمات و تعصبات و "غیرتمداری" آزاد نباشیم، بچه چیز میتوانیم آزاد باشیم، تنها آزاد هستیم که تسلیم شده و اطاعت کنیم، چشم بسته و دهان بسته بزندگی حیوانی خود ادامه دهیم؟ بفرض که نظام دیکتاتوری را بر اندازیم، اما ارزشهای استبدادی، فرهنگ حمد و ستایش، تملق و چاپلوسی، غیرت و تعصب، خرافه پرستی و رجعت بگذشته، گریز از مسئولیت و خود آئینی را همانگونه که بوده است مورد دفاع و حفاظت خود قرار دهیم و به نسل دیگر انتقال دهیم، نه هرگز میتوانیم اندیشه رهایی را ماندگار سازیم و نه میتوانیم باز یافتن انسانیت و آزادی را همیشگی نماییم. دیگر نه جای مصلحت است، نه جای ریاکاری و نه محافظه کاری.

فیروز نجومی

Firouz Nojoumi

۱۳۹۴ مرداد ۱۶, جمعه

رهایی،

آیا یک توهم است؟

کم نیستند آنها که یا به حکومت الله باور ندارند و یا آنرا جدی تلقی نمیکنند. حق هم دارند. چون در
حکومت دین نا ممکن، ممکن میگردد و اسطوره ها و افسانه ها و یا توهمات ما به واقعیت عینی تبدیل میشوند. الله خود از بیخ آسمانها بر پهنه ی زمین فرود میآید و بر فراز منبر ولایت جلوس مینماید.

اینجا باید از کانت، فیلسوف آلمانی بیاموزیم و اعتراف نماییم که عقل بشر به درک و فهم همه ی پدیده ها، توانا نیست و فرود الله بر زمین نیز یکی از آن موارد است . این بدان دلیل است که عقل ما از فهم ژرفای درون بشر و نقش "وهم" در زندگی انسان باز مانده است . ما از دیر زمان خود را در اوهام خویش یافته ایم. توهمات ما بوده است که زندگی را قابل تحمل و به آن معنا و مفهوم داده است. آیا میتوان دین را بیش از یک توهم خواند؟ آیا میتوان گفت وقتی ما مسلمانان بسوی "قبله، " رسته از نا پاکی ها و آلودگی ها به مناجات و قعود و قیام بر میخیزیم و سر حقارت و خواری را در برابر الله به زمین میساییم دچار "وهم " نیستیم؟ روشن است که نمیتوان ادعا کرد که قبله و الله، حقیقت محض اند. چرا که خدایی که در مکانی خاص سکونت گزیند، واجد شرایط خدایی نیست. اما وهمی که دچار آن هستیم قبله و الله را یک حقیقت و غائی و نهایی می پندارد.

مسلمانان مانند همه ی باورمندان به اصل و اصول دینی، و به لحظه ی نهایی، بهشت و دوزخ، دچار وهم هستند. به وهم خود عشق و علاقه میورزند. چون این وهم است که زندگی و رنج آنرا قابل تحمل میسازد، هرچند ذلت بار و سنگین و پلید. بدون این وهم زندگی دشوار میشود و تهی از معنا و مفهوم. نه جایی برای امید میماند نه از بهر بیم. ما زندگی خود را بگونه ای مرتب و منظم میسازیم که همآهنگ و همراه با توهمات ما باشد.

آیا آداب و رسم و رسوم "طهارت، " "وضو " و نیز قواعد و مقررات نمازگزاری. اگر به رساله های آیت الله های حوزه های علمیه از جمله رساله آیت الله خمینی رجوع کنیم، میبینیم که طهارت آنگونه که آیت الله خمینی و دیگر فقها توصیف میکنند، به پاکزدایی ختم نمی یابد، همچنانکه وضو برپا داشتن، شست و شوی دستها و سر و صورت نیست. چرا که طهارت بعنوان مثال دارای قواعد و مقرراتی ست که باید بدقت جزئیات آن انجام پذیرد. شک و شبهه در بجا آوردن مراسم طهارت سازی، طهارت را باطل میسازد. مثلا بنا بر توضیحات امام خمینی، مردان برای دوری "نجاسات " از خود لازم است که مراسم "استبرا" را بجای آورند که در "مسئله " 72 رساله خود چنین توضیح میدهد:

استرا عمل مستحبی است که مردها بعداز بیرون آمدن بول انجام میدهند و آن دارای اقسامی ست که بهترین آنها اینست که بعداز قطع شدن بول اگر مخرج غازط نجس شده، اول آنرا تطهیر کنند و بعد، شست را روی آلت و انگشت پهلوی شست را زیر آن بگذارند و سه مرتبه تا ختنه گاه بکشند و پس از آن سه مرتبه سر آلت را فشاردهند(ص 13).

البته در آدامه خمینی یاد آور میشود که اگر استبرار کننده رطوبت احساس کند، "نجس " محسوب میشود و باید مراسم استبرا را تکرار کند. آنچه به این قواعد و مقررات، پوچ و بیهوده و به اجرای آن بر طبق نظم و ترتیب، معنا و مفهوم می بخشد چیزی جز توهم نیست. چرا که استبرا ناشی میشود از بیم و امید. بیم از آنکه دچار شک و تردید شوی و امید که اگر هم غفلتی رخ داده است، الله، خداوند یکتا و یگانه از آن چشم پوشیده و مورد عفو بخشایش قرار میدهد.

بدین لحاظ ادیان، بویژه دین اسلام که دین قواعد و مقرارت است و نظم و ترتیب، در اصل زائیده توهم انسان بوده است. ما چگونه میتوانیم مطمئن باشیم داستان "بعثت، " فرود جبرئیل، فرشته مقرب بزمین و نذول "وحی " از آسمانها، برخاسته از توهمات پیامبر نبوده است؟ اینجاست ایمان لازم است. اگرچه مهندس بازرگان، نخست وزیر موقت انقلاب، یکی از معروفترین خوشباوران دینی، سعی کرده است واقعیت وحی را با توسل به قوانین ترمو دینامیک باثبات برساند. علم در خدمت توهم. هیچ عالمی نیست که علم را با لاتر از قرآن، کلام الله و یا یک توهم بزرگ، بداند.

طبری تاریخ نگار شهیر، از ابوذر غفاری، یکی از یاران نزدیک به محمد، نقل میکند که از پیغمبر سوال کرده است که:

«اول بار چگونه یقین کردی که پیمبر شده ای؟»

گفت: «ای ابوذر، من به دره مکه بودم که دو فرشته سوی من آمدند یکی بر زمین بود و دیگری میان زمین و آسمان بود، و یکیشان به دیگری گفت: این همانست.»

دیگری گفت: « همانست.»

گفت: «او را با یکی وزن کن.» و مرا با یکی وزن کردند و بیشتر بودم.

پس از آن گفت: «او را با ده تن وزن کن.» و مرا با ده تن وزن کردند و بیشتر بودم.

آنگاه گفت: « او را با صد تن وزن کن.» و مرا با صد تن وزن کردند و بیشتر بودم.

آنگاه گفت : «ا و را با هزار تن وزن کن.» و مرا با هزار تن وزن کردند و بیشتر بودم.

یکیشان به دیگری گفت: « شکم او را بشکاف» و شکم مرا بشکافت.

آنگاه گفت : «دل او را برون آر.» یا گفت: « دل او را بشکاف.» و دل مرا بشکافت و قطرات خون از آن بر آورد و بیفکند.

آنگاه دیگری گفت: «شکم او را بشوی و قلبش را بشوی.» آنگاه آرامش را بخواست که گویی صورت گربه ای سپید بود و آنرا به دل من نهاد و گفت: شکم او را بدوز» و شکم مرا بدوختند و مهر نبوت میان دو شانه ام زدند و برفتند و گویی هنوز آنها را میبینم(طبری، جلد سوم، ص 853).»

آیا این داستان برساخته توهم است و با باید حرف محمد را باور کنیم که فرشته هایی از آسمان بزمین آمده بودند پیامبر اسلام را بجویند، شکم او را بشکافند، ارآمش در درون آن بنهند و مهر رسالت را بین دو کفت او بکوبند. ضمنا فرشتگان آسمانی سنجشی بهتر از وزن آدمی بعقل شان نرسیده بود؟ نیز آن ترازویی که در یکطرف ان یکهزار نفر و در طرف دیگر یکنفر را بگنجانی، حتما باید ترزوایی باشد جادویی، بمراتب پیشرفته تر از تکنولوژی جدید. واقعیت است که تکنولوژی هرگز بپای توهمات انسان نرسد.

اما در تاریخ، تنها ملتهایی توانسته اند به سرافرازی برسند که خود را از توهمات رها ساخته اند. مسلمانان جهان نیز باید با غیرت و تعصب وداع گویند و خود را از قید و بند و احکامی رها سازند که تنها میتواند برخاسته از توهم باشد. اگرچه برای ما ایرانیان شریعت اسلام دیر زمانی ست از قلمرو توهم خروج یافته است و بواقعیت پیوسته است، با این وجود توهم هنوز در ذهنمان زنده است، چنانکه بدون آن زندگی نتوانیم. تا ندانیم در توهم هستیم، تا ندانیم یکتایی و یگانگی الله، که الله، اکبر است و بجز او هیچکس دیگر نیست، حقایقی هستند ناشی از توهمات، شاید رهایی خود نیز توهمی بیش نیست.

فیروز نجومی

Firoz Nodjomi

firoznodjomi.blogposst.com

۱۳۹۴ مرداد ۹, جمعه

وای اگر دین نبود!

آنچه باید بخاطر داشته باشیم، آن است که دین نهادی است ساخته دست بشر. طبیعت دین را خلق

نکرده است. از ماورا طبیعت هم زاییده نشده است. چیزی که مسلم است، آن است که همه ی ادیان در این دنیا پا به عرصه وجود گذاشته اند و در ساختار و بنیاد آن انسان نقش اساسی را بازی کرده است. برغم این حقیقت، در مرکز توجه دین، دنیای دیگر است که قرار دارد، دنیایی ماورا دنیای موجود. امتیاز و یا بهتر است بگوییم که اقتدار و نفوذ دین ناشی از علمی و دانشی است که از جهان دیگر دارا می باشد. تنها دین است، نه هیچ نهاد فرهنگی یا اجتماعی دیگری که ما را از این دنیا به آن دنیای ماورا، دنیایی که هرگز کسی از آن باز نگشته و به تجربه در نیافته است، رجعت میدهد. تنها دین است که ما را به صرافت دنیای پس از این جهان میاندازد. ما را وا میدارد که فقط در اندیشه ی این دنیا نباشیم بلکه بفکر جهان دیگر هم باشیم، بویژه جهانی که بر عکس جهان موجود که فانی و مجازی است، حقیقی و ابدی ست. دین با ابزار آگاهی و شناخت به آنچه نا شناختنی است- مثل عالم غیب- در جامعه ی بشری نیرویی میشود رهنما، چراغ راه تاریک و پر و پیچ و خمی که بشر در پیش دارد. یعنی که تعریف کننده ی خوب و بد، پسندیده و ناپسند، حسن و قبح و حلال و حرام، طهارت و نجاست، ممنوعیت ها و مرز بندیها غیر قابل عبور میشود. مثل تشکیک در یکتایی و یگانگی خداوند، گناهی نا بخشودنی، "گناه کبیره " در دین اسلام.

باین ترتیب، دین بیک ضرورت حیاتی در زندگی فرد و همچنین جمع تبدیل میگردد. چنانکه گویی که اگر نباشد، انسان نیست و انسان نخواهد بود. هرج و مر ج و بی نظمی و عدم انضباط فراگیر میشود مهمتر از همه، بدون دین هیچ چیز از جمله زندگی، دیگر نمیتواند دارای معنا و مفهومی باشد. زندگی انسان تهی میشود، تهی از بیم و امید، اگر به تمامی پوچ نشود. پس بخود میگوییم که وای اگر دین نبود، چه بلاها که بر سر ما نمی بارید، چقدر بی اخلاقی ها و چقدر فساد و تباهی ببار نمی آمد و ناموس و عفت مردم مورد تجاوز قرار نمی گرفت. حیوان درون انسان به بیرون می جهید و حاکم میگشت.

دین فرض را بر این میگذارد که اگر این کنی و از انجام آن خود داری نمایی و بر اساس آنچه دین مقرر داشته است رفتار و گفتار خود را تطابق دهی، انسانی خواهی شد ذاتا خوب و متعهد و سزاوار پادشاهی، هم در این دنیا و هم در جهان دیگر. یعنی که دین چگونه در این جهان بودن را به ما میآموزد، آموزش هایی که هدفی جز سلطه ی کامل بر بشر، بر نوع اندیشه و شیوه ی زندگی مادی و معنوی بشر، ندارد.

در نگرشی نزدیکتر، اما، مشاهده میکنیم که چه بلاهت ها و چه گفتارها و رفتارهای ضد بشری که در ادبیات دینی ما تقدس نیافته اند. از احکام عبادات و مراسم و تشریفات زائد و حقارت آور آن تا صدور حکم مرگ برای مرتکب شدن به عمل ارتداد، و یا شکستن حرمت آنچه مقدس و ماورایی فرض شده است، حکمی ست بر خاسته از اقتداری خدای گونه و یا اراده ای معطوف به سلطه ی تمام. پس از صدور فتوای قتل سلمان رشدی، آقای خمینی، رهبر کبیر انقلاب اسلامی، رهبری که به مقام امامت رسیده. و معصوم و خطا ناپذیر گردیده بود، خود اعلام کرد (نقل به مضمون) اگر جوان بود، شخصا به این وظیفه ی مقدس را عملی می ساخت.. یعنی که امام معصوم و مظلوم غبطه میخورد و افسوس بسیار که فاقد آن نیروی جسمانی لازم است که خود شخصا سلمان رشدی را به دار مجازات بیاویزد و یا سر او را از تن جدا سازد. این بدان معنا ست که مسلمان، مثل آقای خمینی، زمانی به کمال میرسد که در اجرای حکم الهی در باره مشرک و منافق، کافر و مرتد، آماده فدای جان شیرین باشد. چون کشتار در راه خشنودی و رضایت الله پاداش دارد. زندگی ابدی و حوری های باکره ی بهشتی. چه پاداشی بالاتر و برتر برای قتل و خونریزی؟ برای جهاد در راه الله و خشنود سازی او، خواستی که در کتاب مقدس قرآن بارها تکرار شده است و محمد مجری آن بوده است.

یعنی که اگر نیک بنگریم در نهاد هر سه دین بزرگ، قدرت و اقتدار جویی بر بشر را مشاهده میکنیم. دین را تنها نمیتوان آئین خدا پرستی خواند، چرا که در واقعیت چیزی نیست مگر آئین سلطه جویی با ابزار پاداش و مجازات در این جهان و بهشت و دوزخ در آن جهان. بدین لحاظ سه دین بزرگ جهان بسیار شبیه به یکدیگرند، قدرت و اقتدار جویی در ذات شان نهفته است. بهمین دلیل در رقابت و نفی یکدیگرند و هرگز به راحتی تن به همزیستی نداده اند. از این روی دینی که نو خاسته است و اعلام ظهور نموده است، موجودیت دین و یا دینهای پیشین را بخطر انداخته است. مسیح، اقتدار رهبران یهود را به چالش کشاند و قواعد و مقرارت آئین یهود را منسوخ اعلام نمود. مسیح با آنچه مقدس خوانده میشد در افتاد، نه به آن منظور که بساط تقدس (دین) را برچیند بلکه مقدس دیگری را بجای آن بنشاند.

محمد، پیامبری که خود را خاتم دوران رسالت میخواند بسادگی نتوانست به خود و یا آئین اسلام تقدس ببخشد و اعراب بت پرست آن دوران را قانع کند که با دنیای دیگر در ارتباط مستقیم است. که او از الله که در آسمانها میزی ید، فرمان میگیرد. 13 سال تمام کوشش بسیار نمود اما بجز تعداد معدودی از خویشاوندان وی، اکثریت مردم داستان برگزیدن او بعنوان رسول الله را داستانی زاییده مغزی مالیخولیایی و هذیان گو میخواندند. آنها به بت های ساخته دست خود بیشتر احترام میگذاردند. ماورایی نمودن الله، یکی از بت های بزرگ مکه، و تمامی قدرت را باو نسبت دادن غیر قابل قبول بود. زیرا که لازمه اش آن بود که به حکم مطلق، «الله هست و بجز او دیگری نیست،» تسلیم شوند و از احکامی که الله به محمد مخابره میکرد بدون چون و چرا اطاعت نمایند.

قریشیان محمد را، اما، مثل عیسی به صلیب نکشیدند. عیسی با فدا کردن جان خویش گناهان پیروان خود را شسته و از آلودگی نجات داده و به آنها برغم گناهان شان رستگاری بخشید. حال آنکه این محمد بود که مردمی که تسلیم نمیشدند و از باور به آئین اسلام خود داری میکردند، به صلیب می کشید و یا سر آنان را با شمشیر از تن جدا میساخت. در نتیجه محمد بر عکس عیسی که اجتناب از خشونت و بیرحمی را تقدس بخشید، محمد به تشویق و ترویج آن میپرداخت و آنرا مقدس خواند و یکی از وظایف اصلی مسلمان. جهاد و شهادت، مگر چیزی دیگری میتواند باشد جز جنگ و خونریزی و تخریب و ویرانی ، غلبه و سلطه اندازی؟ محمد برای تقدس بخشیدن به الله، دست به جهاد میزد، کفار را از دم شمشیر میگذراند و آئین اسلام، آئین فرمانروایی و فرمانبری، تسلیم و اطاعت را گسترش میداد.

بر خلاف مغول ها و یا هر لشگر مهاجم دیگری که شمشیر زنند و غارت کنند و سر زمینهای دیگر را به انقیاد خود بکشانند، اسلام افزون برآن، گسترش آئین خود را هدف قرار میداد: تسلیم به و اطاعت مطلق از اراده و احکام الله، شرط بقای شکست خورد گانی همچون ایرانیان بود. یا باید به پیروان می پیوستی و اسلام میآوردی و یا بعنوان گبر و زندیق تنبیه و مجازات میشدی و خراج و جزیه می پرداختی. بزبان ساده تری اسلام تقدس خود را مدیون لبه ی تیز شمشیر بوده و هست. در اینجا بدون اینکه قصد ارائه اسناد و روایات و اخبار در اثبات رابطه تقدس آئین اسلام و شمشیر و خشونت را داشته باشیم، به اشاره به این واقعیت تاریخی بسنده میکنیم که محمد در طی ده سال حکومت خود بیش از 60 بار لشگر کشی کرد و در بیش از 30 لشگر کشی خود شخصا شرکت داشت. جنگ بدر که سر آغاز حکومت محمد گردید، چیزی جز غارت و چپاول گری، خشم و خشونت و بیرحمی و انتقام ستانی نبود. اما کدام مسلمان است که به تقدس جنگ بدر ایمان نداشته باشد؟

استاد دکتر عبدالحسین زرین کوب در کتاب معروف خود دو قرن سکوت پس از شرح فروپاشی سلسله ساسانیان و هزیمت یزدگرد و تار و مار شدن سپهبد رستم فرخ زاد در قادسیه و سپس شرح خونریزیها و تخریب و ویرانی که سپاهیان اسلام ببار میآورند، ناگهان به شرح داستان بسیار غریبی می پردازد که دست کم صداقت علمی استاد زرین کوب را زیر سوال میبرد. وی در صفحه 112 کتاب خود تحت عنوان "پیام تازه " می نویسد:

"زبان تازی پیش از آن، زبان مردم نیمه وحشی محسوب میشد و لطف و ظرافتی نداشت. با این همه، وقتی بانگ قرآن و اذان در فضای ملک ایران پیچید ، زبان پهلوی در برابر آن فرو ماند و به خاموشی گرایید. آنچه زبان ایرانیان را بند آورد، سادگی و عظمت «پیام تازه» بود. و این پیام تازه، قرآن بود که سخنور ان عرب را از اعجاز بیان و عمق معنی خویش به سکوت افکنده بود. پس چه عجب که این پیام شگفت انگیز تازه در ایران نیز زبان سخنور ان را فر بندد و خرد ها را به حیرت اندازد(ص 115)."

البته استاد هرگز بخود زحمت نمیدهد که توضیح دهد که شگفتی این پیام تازه براستی در چه بوده است که سخنور ان عجم و عرب را به سکوت وا داشته است، آیا در "بانگ قرآن و اذان " چه سحر و جادویی نهفته بود که برای دو قرن ایرانیان را خاموش و زبانشان را الکن ساخته بود. اما در آنچه در ادامه سخنان استاد میآید، پی میبریم که حداقل این پیام تازه برای یک دسته از ایرانیان(احتمالا اکثریت) نه تنها داری شگفتی نبوده است بلکه توام با هراس و وحشت بوده است چنانکه:

"نمی توانستند لب به سخن بگشایند و شکایتی یا اعتراضی کنند از این روست که در طی دو قرن، سکوتی سخت و ممتد و هراس انگیز بر سراسر تاریخ و زبان ایران سایه افکنده است و در تمام آن مدت جز فریادهای کوتاه وحشت آلود اما بریده و بی دوام، از هیچ لبی بیرون نتراویده است.(ص115).

حال کدام یک از قول های استاد را باید پذیرفت؟ شگفتی پیام تازه را که "فضای ملک ایران " را در می نوردد و یا "هراس وحشت انگیز ی " که لب ها را دوخته بوده است؟ درست در آنجایی که استاد باید پرده ی اسرار را بر کنار بزند، به مجیز گویی دین اعراب میپردازد و به قرآن و اذان تقدس میبخشد و از توضیح در باره علت و علل هراس و وحشتی که ایرانیان در دل خود احساس میکردند همچنان سکوت اختیار میکند و خاموش میماند.

آ آیت الله مرتضی مطهری، خود فرزند پاک و صدیق اسلام «دو قرن سکوت» را جشن میگیرد و آنرا «دو قرن خروش و نشاط و جنبش و نغمه و سخن » میخواند. در مقدمه ای که بر کتاب استاد زرین کوب می نویسد دو قرن سکوت ایرانیان را تایید این خواست الهی میداند که اسلام را در واقع در تناسب و قواره ی ایرانیان بریده بوده است. یعنی که این ایرانیان و نه اعراب بودند که میتوانستند عمق و عرض و طول معانی و مفاهیم سحر انگیز قران را مورد فهم قرار بدهند. بعنوان سند از اندیشمندان و دانشمندانی نام میبرد که استعداد شان در همان زمان به اوج شکوفایی میرسد و شاهکارهای خود را به زبان عربی خلق میکنند و سبب افتخار ایرانیان میشوند.

بزعم آیت الله مطهری، خود مظهر دین اسلام:

"در این دو قرن بود که ایرانیان با یک ایدئولوژی جهانی و انسانی فوق نژادی آشنا شدند، حقایق ش را به عنوان حقایقی آسمانی و مافوق زمان و مکان پذیرفتند و زبانش را به عنوان ربانی بین المللی، اسلامی، که به هیچ قوم خاص تعلق ندارد و تنها زبان یک مسلک است ، از آن خو دانسته و بر زبان قومی و نژادی خویش مقدم شمردند (ص 13)."

فهمیدید چه گفت؟

هیچ مگر افسانه بافی و اسطوره سازی. این سخنان را تنها در وارونگی شان میتوان فهمید. در وارونگی شان است که حقیقت این سخنان آشکار میشود. که آقای آیت الله مشخصات زبانی را بیان میکند که به قلمرو قدرت، تعلق دارد. تنها زبان قدرت است که جهانی ست. چرا که زبان قدرت زبان فرمانروایی و فرمانبری ست. زبان قرآن و یا زبان عربی اگر به زبان علمی و ادبی تبدیل میشود به آن دلیل است که زبان قدرت بوده است. زبان دستگاه خلیفه بوده است. تنبیه و مجازات، حد زنی و جان گیری مگر میتواند هدفی جز برقرار نظام تسلیم و اطاعت داشته باشد. آیت الله ها و مراجع تقلید، علما و فقها، اقتدار خود را مدیون فرا گرفتن و تعبیر و تفسیر زبان الله هستند. 1400 سال است که از ظهور اسلام میگذارد، آیا چیزی بجز نظام فرمانروایی و فرمانبری از خود بجای گذارده است، آیا چیزی دیگری جز تسلیم و اطاعت و تقلید و تبعیت به الله پرستان آموخته است؟ تاسیس حکومت اسلامی در ایران تایید ی ست بر ماهیت دین اسلام، بمثابه دین قدرت و یا دین فرمانروایی و فرمانبری، دینی که بیگانه با انسان است و خصم آشتی ناپذیر آزادی.

فیروز نجومی

Firoz Nodjomi